Thiếu máu là gì? Những điều cần biết về vấn đề thiếu máu!

Tình trạng thiếu máu hiện nay tại Việt Nam khá phổ biến, các tTriệu chứng thiếu máu mạn tính có thể kể đến như : da xanh, niêm nhợt, tim nhanh, mệt, khó thở, chóng mặt, ù tai, lượng kinh nguyệt ít hơn bình thường ở nữ. Thiếu máu càng nặng thì triệu chứng càng nặng hơn. Trong bài viết này, hãy tìm hiểu xem thiếu máu là gì và những điều nên biết khi thiếu máu nhé!

Thiếu máu là gì?

Thiếu máu là tình trạng số lượng hồng cầu hoặc nồng độ huyết sắc tố (Hemoglobin) bên trong các tế bào hồng cầu thấp hơn bình thường. Hemoglobin là cần thiết để vận chuyển oxy và nếu có quá ít hoặc bất thường hồng cầu, hoặc không đủ lượng huyết sắc tố, nó sẽ dẫn đến giảm khả năng vận chuyển oxy của cơ thể đến các mô. Thiếu máu do thiếu sắt xảy ra khi không có đủ chất sắt trong cơ thể để tạo ra huyết sắc tố.

Thiếu máu gây chóng mặt

Nguyên nhân dẫn đến việc thiếu máu

Nguyên nhân thiếu máu phổ biến nhất là do thiếu sắt, còn nguyên nhân thiếu sắt chủ yếu là do mất máu hoặc có thể giảm hấp thụ sắt từ thức ăn. Tìm hiểu sâu từng nguyên nhân như sau

Nguyên nhân thiếu máu do thiếu sắt

Nguồn gốc của mất máu có thể rõ ràng, chẳng hạn như ở phụ nữ có lượng kinh nguyệt nhiều, mang thai nhiều lần, hoặc một người có vết loét chảy máu đã biết. Trong một số trường hợp khác, vị trí chảy máu không rõ ràng như ở một người bị chảy máu mãn tính trong đường tiêu hóa (dạ dày, ruột non, đại tràng). Những tình trạng này có thể biểu hiện tiêu chảy phân đen hoặc phân có thể bình thường nếu mất máu xảy ra rất chậm. Hiến máu cũng có thể gây ra thiếu sắt, đặc biệt trường hợp hiến máu thường xuyên.

Nguyên nhân thiếu máu do cơ thể giảm hấp thu sắt :

Bình thường, cơ thể hấp thụ sắt từ thức ăn qua đường tiêu hóa. Nếu đường tiêu hóa không hoạt động bình thường, như trường hợp của những người mắc một số bệnh như bệnh celiac, viêm dạ dày tự miễn, các dạng viêm dạ dày khác, phẫu thuật cắt bỏ dạ dày (để giảm cân) hoặc các hình thức phẫu thuật giảm cân khác… dẫn tới hấp thu sắt không đầy đủ và gây đến thiếu máu do thiếu sắt.

Phòng ngừa thiếu máu thiếu sắt

Dùng thuốc bổ sung

Những người đã từng bị thiếu máu do thiếu sắt một lần có thể tăng nguy cơ phát triển bệnh này trở lại, tùy thuộc vào nguyên nhân thiếu máu ban đầu. Ở những người này, có thể khuyến nghị bổ sung sắt để duy trì lượng sắt dự trữ cho cơ thể. Thuốc bổ sung sắt thường có trong các loại vitamin tổng hợp trước khi sinh cho phụ nữ mang thai.

Tuy nhiên, bạn không nên uống thuốc bổ sung sắt và vitamin tổng hợp có chứa sắt mà không tham khảo ý kiến của bác sĩ. Hơn nữa, việc sử dụng không cần thiết các chất bổ sung sắt có thể cản trở khả năng xác định tình trạng thiếu sắt của bác sĩ, đây có thể là dấu hiệu của một bệnh nghiêm trọng khác như ung thư đại tràng hoặc các rối loạn tiêu hóa khác. Hầu hết nam giới và phụ nữ sau mãn kinh không cần bổ sung sắt trừ khi họ mắc bệnh cơ bản làm giảm hấp thu sắt hoặc gây chảy máu.

Tăng cường chế độ dinh dưỡng

Ngoài việc bổ sung sắt và điều chỉnh liều lượng tùy thuộc vào khả năng chịu đựng của tưng cá nhân, cần bổ sung sắt qua chế độ ăn uống. Một nguồn sắt tốt là nguồn sắt chứa một lượng sắt đáng kể liên quan tới hàm lượng calo của nó và đóng góp ít nhất 10% lượng sắt được khuyến nghị trong chế độ ăn kiêng (RDA). Gan, thận, thịt bò, trái cây sấy, đậu Hà Lan khô, quả hạnh nhân, rau lá màu xanh đậm và bánh mì làm từ ngũ cốc nguyên hạt, bánh nướng xốp, ngũ cốc và thanh dinh dưỡng là một trong những thực phẩm có hàm lượng sắt cao nhất. Người ta ước tính rằng cần cung cấp 1,8 mg sắt hàng ngày để đáp ứng nhu cầu từ 80% đến 90% ở phụ nữ trưởng thành và trẻ em trai và trẻ em gái vị thành niên.

Sự hấp thu sắt phụ thuộc vào dạng sắt là sắt heme (có thể hấp thụ 15%) là dạng hữu cơ trong thịt, cá và gia cầm, và được gọi là yếu tố thịt-cá-gia cầm (MFP). Nó hấp thụ tốt hơn nhiều so với sắt nonheme. Sắt nonheme cũng có thể được tìm thấy trong MFP, cũng như trong trứng, ngũ cốc, rau và trái cây, nhưng nó không phải là một phần của phân tử heme. Tỷ lệ hấp thụ của sắt nonheme thay đổi từ 3% đến 8%, tùy thuộc vào sự hiện diện của các yếu tố tăng cường trong chế độ ăn uống, đặc biệt là vitamin C, thịt, cá, và gia cầm. Vitamin C không chỉ là một chất khử mạnh, mà còn liên kết với sắt để tạo thành một phức hợp dễ hấp thu hơn.

Sự hấp thụ sắt có thể bị ức chế ở các mức độ khác nhau bởi các yếu tố chelate sắt, bao gồm các muối cacbonat, oxalat, phốt phát và phytate (bánh mì không men, ngũ cốc chưa tinh chế, và đậu nành). Các yếu tố trong chất xơ thực vật có thể ức chế sự hấp thu sắt nonheme. Nếu uống trà và cà phê trong bữa ăn có thể làm giảm hấp thụ sắt 50% thông qua sự hình thành phức hợp sắt không hòa tan với tanin. Sắt trong lòng đỏ trứng hấp thu kém vì sự hiện diện của phosvitin.

Do đó, nguồn cung cấp sắt trong chế độ ăn uống được tìm thấy trong thịt, ngũ cốc, trái cây và rau. Đối với những người không ăn thịt, các nguồn thực vật giàu chất sắt bao gồm bánh mì hoặc ngũ cốc nguyên hạt, ngũ cốc tăng cường chất sắt, các loại đậu, rau lá xanh, trái cây sấy khô, các sản phẩm từ đậu nành, mật đường đen và mầm lúa mì. Để tối đa hóa sự hấp thụ, thực phẩm giàu sắt không nên được sử dụng chung với cà phê hoặc trà. Uống vitamin C hoặc uống nước cam với thực phẩm nhiều sắt có thể tăng cường hấp thu hơn nữa.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Michael Auerbach (2020), “Anemia caused by low iron in adults (Beyond the Basics)”, https://www.uptodate.com/contents/anemia-caused-by-low-iron-in-adults-beyond-the-basics#H9

2. L. Kathleen Mahan, Janice L Raymond (2017), “Krause's Food & the Nutrition Care Process”, p 631-636.

3. James L Harper (2020), “Iron deficiency anemia”, https://emedicine.medscape.com/article/202333-overview#a3

4. THIẾU MÁU THIẾU SẮT, https://bthh.org.vn/74/thieu-mau-thieu-sat-70852.html